دکتر حسابی و داستانهای غلو آمیز

داستان های متفاوتی از زندگی دکتر حسابی شنیده ایم. موارد زیر به او منسوب شده است:

• موسس دانشگاه تهران
• مرد علمی سال ۱۹۹۰
• بزرگترین فیزیکدان ایران
• شاگرد و دوست صمیمی اینشتین
• صاحب چندین مقاله مهم در دنیای فیزیک و اپتیک
و موارد دیگر…

بسیاری از فرهیختگان و شاگردان دکتر حسابی این موارد را شایعات و اغراق های پسر او می دانند.

دکتر مهدی گلشنی، مدیر گروه فلسفه علم و رئیس پیشین دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، یکی از فیزیکدانان برجسته ایران است. او غلو پیرامون دکتر حسابی را سبب ضربه زدن به شخصیت او می بیند، او که شخصاً شاگرد دکتر حسابی بوده او را دارای اطلاعات خوب اما استادی غیرکارامد برای دانشجویان می داند. همچنین داشتن مقالات متعدد و رابطه نزدیک ایشان با اینشتین را شایعه خوانده است.

ضیاء موحد استاد فلسفه و منطق و مدیر گروه منطق انجمن حکمت و فلسفه ایران و شاگرد دکتر حسابی ست. او درباره ایشان می گوید: 

” دکتر حسابی مسلماً خدمتگزار فرهنگ ایران و انسانی ایراندوست بود و به عنوان یک سناتور، از امکاناتش برای پیش بردن علم فیزیک در ایران استفاده کرد . این نبوغ ادعایی، در دکتر حسابی وجود نداشت و هیچ کس چنین ادعایی نداشت و اصلاً نام دکتر حسابی هم در تاریخ علم فیزیک، به عنوان یک دانشمند بزرگ ثبت نشده است. البته من همیشه به دکتر حسابی به عنوان یک معلم احترام می گذاشتم ولی به هیچ وجه یک معلم خوب فیزیک نبود.”

رضا منصوری، استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، نخستین رئیس و از مؤسسین انجمن فیزیک ایران است. وی همچنین از بنیانگذاران پژوهشگاه دانش های بنیادی و مرکز نشر دانشگاهی، معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت محمد خاتمی ست. او بزرگترین منتقد شایعات در باب دکتر حسابی ست:

” متاسفانه واژه غلو درباره دکتر حسابی، خیلی کم است. آنچه در جامعه ما رخ داده، خیلی بیش از غلو است. مثلاً در کتب درسی آموزش و پرورش، دکتر حسابی را در حد نیوتن و اینشتین و یا حداقل در حد ابن سینا در تاریخ علم ایران معرفی کرده اند ولی اگر دکتر حسابی را به عنوان فیزیکدان بررسی کنیم، می بینیم که ایشان در عین اینکه فیزیکدان خوبی بودند، هیچ کار علمی ارزنده ای که در دنیا بتوان به آن استناد کرد، انجام نداده اند. وقتی مقاله دکتر حسابی را مقایسه کنیم با بیش از هزار مقاله ای که دانشجویان و استادان فیزیک ما هر سال می نویسند، می بینیم که این مقاله اهمیت ویژه ای نداشته است. مقاله ای بوده حاوی اشتباه محاسباتی، و “پس فرستاده شده” از سوی داور مقاله.”
هم چنین او ارتباط اینشتین و دکتر حسابی و داستان سفره هفت سین را شایعه خوانده است:
” دکتر حسابی و اینشتین و شرودینگر و دیگر افرادی که به نام آنها به عنوان میهمانان نوروزی دکتر حسابی اشاره شده است، همزمان در پرینستون نبوده اند. ”

نوشته دکتر منصوری در این مورد را می توانید در سایت شخصی خودشان مطالعه بفرمایید.

• هم چنین مشخص شده که مرد علمی سال ۱۹۹۰ موسسه کمبریج در واقع یک مقام بی ارزش تشریفاتی است که با پرداخت پول به هر کسی تعلق میگیرد. (همان نوشته دکتر منصوری)
• معروفترین مقالات علمی دکتر حسابی در مجله فیزیکال ریویو، بیش از ۸ ارجاع ندارد در حالی که تئوری های معتبر حداقل باید ۵۰۰ ارجاع داشته باشد و گاهی تا ۷۰۰۰ ارجاع هم دارد. (  مصاحبه ایرج حسابی)
• ایده ساخت دانشگاه تهران را مرحوم على اصغرحکمت کفیل وزارت معارف آن زمان به گفتگوی خود با دکتر حسابی نسبت میدهد که در باب تاسیس یک مرکز جامع علمی بوده است، آقای حکمت این ایده را ۵ سال بعد در جلسه هیئت دولت عنوان و سپس تصویب کرده است.

• هیچ عکس یا سندی مربوط به ارتباط دکتر حسابی با انیشتین وجود ندارد.

اما ایرج حسابی پسر ایشان مدعی ست که برخی از این وقایع را در کتاب “استاد عشق” درباره زندگی دکتر حسابی نوشته که همه آنها خاطرات پدرش بوده و نقل قول از ایشان. او هم چنین میگوید که اساتید فیزیک ایران به استاد حسودی کرده و قصد تخریب شخصیت او را دارند.