در اعتکاف، خودت را بشناس

 

---

---

 

اعتکاف، تمامش سه روز است؛ سه روز فارغ از دنیا و تمام تعلقاتش، سه روز فارغ از تمام آنچه دست و پایمان را به این دنیا بند می کند.

 

این روزها که می رسد دل آدم پر می کشد برای همه آنهایی که فضیلت معتکف شدن در پیشگاهش شامل حالشان شده است. شاید هیچ چیز به اندازه «سادگی» اعتکاف به دل آدم ننشیند. اعتکاف، یعنی سه روز از هم چیز کنار بکشی، فکر کنی در تمام این دنیا تنهایی، بروی گوشه نشینی، از خانه و خانواده و جامعه و تمام تعلقاتش بگذری، تا تمام وجودت بشود او. سه روز تنها برای خودت و تنها برای او.

همین است که می گویند اعتکاف، فرصت «خودشناسی» و «خداشناسی» است.

همین است که توصیه شده جوانان در این امر شرکت کنند، چون دغدغه جوان «هویت» اوست. قرار است در این سه روز انسان خودش را بشناسد، ببیند کیست، از کجا آمده و به کجا می رود؟

 

 

از خودشناسی به خداشناسی

جوان مدام در جستجوی هویت خویش است، در جستجوی شناختن خودش، آن هم در تهاجم اطرافیان و دنیای جدیدی که در آن قرار گرفته و مدام او را به سویی دیگر می برند. جوان برای شناخت خدایش نیازمند این خودشناسی است. بی گمان اولین گام در راه خودسازی و تهذیب نفس و همچنین خداشناسی و سلوک الی الله، خودشناسی است. این خود، خود شناسنامه‏ای نیست، که اسمت چیست؟ اسم پدرت چیست و در چه سالی‏ متولد شده‏ای ؟ و تابع چه کشوری هستی ؟ خودشناسی حقیقی آن است که بدانیم، از کجا و به چه منظور آمده ایم، کجا هستیم و به کجا می خواهیم برسیم.

 

اعتکاف این فرصت را به فرد می دهد که از تمام تعلقاتش بگذرد، از تکنولوژی ها و انواع و اقسام وسایل ارتباطی جورواجور بگذرد، از دوستان و همسالانی که به زعم خودش تا کنون بخشی از هویت او را شکل می دادند بگذرد، و سه روز را تنها در محضر خود و خدایش بگذراند. گذشتن از تمام آن تعلقات او را به فکر وا می دارد که آن کسی که فارغ از تمام وابستگی هایش در اعتکاف است «کیست» و آن «کیستی و هویت»ای که اکنون در وجودش است به کجا تعلق دارد.

 

در خودشناسی لازم است جزء به جزء اندیشه، اخلاق و رفتار فرد مورد بررسی خودش قرار بگیرد. ابتدا انسان باید ببیند به چه چیزی واقعا ایمان و یقین دارد. اعتقادات خود را بررسی کند. باورهای خویش را بیازماید. معتکف در عبادتی که محور آن راز و نیاز با خداوند و تهذیب نفس و تقویت روح است، مجالی می یابد تا به دور از زندگی مادی به خود بازگردد.

حضرت امیرالمۆمنین (ع) فرموده اند که «براستی هر که خود را شناخت، خدا را شناخت». اعتکاف فرصتی را به انسان می دهد که در مسیر خود شناسی به خداشناسی برسد.

 

احساس نیاز

اینجا و در این خلوت است که فرد نیازهای واقعی خویش را می شناسد. می فهمد آنچه تا کنون به آن نیاز حقیقی داشته، هزار و یک نوع فناوری و امکانات و وسیله نیست، و همچنین به دوستانش هم آن چنان نیازمند نیست که بدون آنها هویت خویش را گم کند. تمام این ها تنها وسیله ای و گریزی برای آرامش و آسایش بیشتر است؛ اما آنچه هویت او را شکل می دهد، نیاز دیگری است که با اینها پر نمی شود. آن نیاز، نیاز به «بندگی و پرستش» است.

وقتی فرد به این احساس خلأ در خودش رسید و خودش را تا این سرحد شناخت، روی به بندگی می آورد تا خدای خودش را بشناسد. در این ایام فرد تنها به عبادت می پردازد. اعتکاف، هم خود عبادت است و هم ترکیبی است از عبادت هایی دیگر. ماندن در مسجد و میهمانی در خانه خدا، روزه داری، قرآن و ذکر و دعا، نماز شب و شب زنده داری، توبه و استغفار.

 

خودسازی

در این شرایط که انسان مصون از آسیب ها شده است، می تواند زندگی خودش را بسازد و این همان مرحله «خودسازی» است. در این شرایط فرد در نماز خود، معراج را حس می کند، رابطه او با دیگران بهبود می یابد، روحش بالاتر می رود و ارتباط بهتری با مردم دارد. به دنیای اطرافش خوش بین می شود و با آرامشی ناشی از ایمان و اعتماد زندگی می کند. تلاوت قرآن و همچنین علم آموزی و اندیشیدن باعث می شود که فرد در مراسم اعتکاف از مشغله های روزمره و هیاهوی اجتماعی دور می شود.

آنگاه که بدانی آن چه بدان تعلق داری و بنده آن هستی، نه این زندگی مادی است و نه این خلق، برای بالا و پایین شدن دنیا و سختی و آسانی اش آمادگی پیدا می کنی و دست نیازت را به سوی او دراز می کنی، نه به سوی خلق.

 

راضیه کتابچی

بخش خانواده ایرانی تبیان