خداوند متعال در قرآن کریم فرموده:« يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَة»(۱) «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيله‏اى براى تقرب به او بجوئيد.»

در اين آيه روى سخن به افراد با ايمان است و به آنها دستوراتی براى رستگار شدن داده شده است. از جمله آنها این است که فرموده براى تقرب به خدا وسيله‏اى انتخاب نمائيد.

«وسيله» معناى وسيعى دارد و هر كار يا چيزى را كه سبب نزديكى به پيشگاه مقدس پروردگار شود، شامل مى‏شود؛ مثل ايمان به خدا و پيامبر اكرم(ص)، جهاد، نماز، زكات، روزه، زيارت خانه‏ى خدا، صله‏ى رحم، انفاق، و نيز شفاعت پيامبران و امامان و بندگان صالح و پيروى از آنها و حتى سوگند دادن خدا به مقام پيامبران و امامان و صالحان كه نشانه‏ى علاقه به آنهاست، جزء مفهوم وسيع «وسيله» است؛ چرا كه همه‏ى اين امور باعث تقرب و نزديكى به خداست.

احمد بن حنبل (پیشوای مذهب حنبلی در اهل سنت) از عمران بن حصين نقل مى كند كه از پيامبر (صلَّى اللّه عليه و آله و سلَّم) شنيدم مى فرمود: «اقْرؤُا الْقُرآنَ وَسَلُوا اللهَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَجئ قَومٌ يَسْألُونَ بِهِ النّاسَ» (۲) «قرآن را بخوانيد و از خدا به وسيله آن درخواست، پيش از آنكه گروهى بيايند به وسيله آن از مردم سؤال كنند.»

انجام «قرآن به سر» نیز واسطه قرار دادن و توسل به قرآن و معصومین (علیهم السلام) برای تقرب به درگاه الهی است و آنچه در مفاتیح الجنان در این خصوص نقل شده به نقل از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) است .

سید بن طاووس در کتاب الاقبال نقل می کند که امام باقر(ع) فرموده:« تَأْخُذُ الْمُصْحَفَ فِي ثَلَاثِ لَيَالٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَتَنْشُرُهُ وَ تَضَعُهُ بَيْنَ يَدَيْكَ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِكَ مِنَ النَّارِ وَ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَكَ مِنْ حَاجَةٍ»(۳)« در سه شب از شبهای ماه رمضان قرآن کریم را بردار و آن را باز کن و در مقابل خود قرار بده و بگو:« اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ....»

سید بن طاووس در روایتی دیگر از امام صادق(ع) نقل می فرماید که:« خُذِ الْمُصْحَفَ فَدَعْهُ عَلَى رَأْسِكَ وَ قُلِ- اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِه‏....»(۴) « قرآن کریم را بردار و آن بر روی سرت قرار بده و بگو:« اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِه‏....»

ناگفته نماند که قرآن به سر گرفتن و توسل به آن اختصاصی به شب قدر ندارد، چنانکه در روایتی از امام رضا(ع) می خوانیم که هنگامی که به سبب مشکلات حزن و اندوه شدیدی تو را فراگرفته دو رکعت نماز بخوان به این صورت که در رکعت اول سوره حمد و آیت الکرسی و در رکعت دوم سوره حمد و سوره قدر را قرائت کن. سپس قرآن را بردار و بر روی سرت قرار بده و بگو:« اللَّهُمَّ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ إِلَى خَلْقِكَ وَ بِحَقِّ كُلِّ آيَةٍ فِيهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مَنْ مَدَحْتَهُ فِيهِ عَلَيْك‏..» بعد از اینکه ده مرتبه خداوند را به حق خودش و حق چهارده معصوم (علیهم السلام) خواندی در ادمه حضرت می فرماید:« فَإِنَّكَ لَا تَقُومُ مِنْ مَقَامِكَ حَتَّى تُقْضَى حَاجَتُك‏»(۵) «همانا از جایت بر نمی خیزی مگر اینکه حاجتت برآورده می شود.»

پی نوشت:

مائده(۵) آیه ۳۵.

احمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، شعيب الأرنؤوط - عادل مرشد، و...،  بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۲۱ق، ج۳۳، ص ۲۰۲.

سید بن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم‌، ۱۴۱۵ق، ج‏۱، ص ۳۴۶.

همان.

طبرسى‏، حسن بن فضل، مكارم الأخلاق، قم، شریف رضی، ۱۳۷۰ش، ص ۳۲۶.